Vast tussen twee werelden

Op een doordeweekse ochtend in Bagdad maakt de Irakese Azeez (48) zich klaar voor een nieuwe dag op kantoor. Hij werkt als tolk bij de Britse ambassade in Irak. Net voordat hij wil vertrekken, vindt hij een brief bij de poort van zijn huis. Hij leest en blijft stokstijf staan. Hij moet naar het hoofdkantoor van de Iraakse milities komen, om informatie door te geven over de Britse en Amerikaanse troepen in Irak. Hij laat de brief gelijk aan zijn vrouw en moeder lezen. Ze zijn in shock. Zijn moeder zegt dat hij direct moet vluchten. Ze zullen hem martelen. Hij heeft geen keuze. Hij kust zijn gezin gedag en vertrekt naar de grens.

Nu zit Azeez ‘vast’ in Nederland – zijn familie heeft hij na die bewuste ochtend in 2015 niet meer gezien. Zijn asielaanvraag in Nederland werd afgewezen, omdat hij niet kon aantonen dat hij bij de Britse ambassade werkte en gevaar loopt. Maar teruggaan naar zijn vrouw en kinderen is geen optie. Wat nu?

Bewijs het maar

Via zijn netwerk komt Azeez in contact met de organisatie Vluchtelingen in de Knel. Daar maken ze dit soort situaties helaas vaak genoeg mee. ‘Soms ontdekken we dat tijdens het juridische proces nog niet alles uit de kast is gehaald om iemands relaas te onderbouwen’, vertelt Anoeshka Gehring, coördinator van Vluchtelingen in de Knel. ‘Asieladvocaten werken onder hoge tijdsdruk. Zij kunnen niet altijd binnen de IND-deadlines alle benodigde informatie verzamelen. Als wij in het verhaal van de afgewezen vluchteling een aanknopingspunt zien om nieuw bewijsmateriaal te verzamelen voor zijn relaas, gaan we aan de slag.’

Ook in de zaak van Azeez zagen ze een aanknopingspunt. ‘Hij werkte via een Brits detacheringsbureau voor de ambassade. Hier wilde ik bewijsmateriaal van verzamelen, maar ik kreeg geen contact met die partij. Uiteindelijk heb ik een klacht ingediend bij de Britse Autoriteit Persoonsgegevens. Dat was een goede zet. Het detacheringsbureau verklaarde opeens wel dat Azeez daar gewerkt had.’

En dat biedt hoop voor een tweede asielprocedure. Anoeshka: ‘De IND heeft namelijk tijdens het eerste proces niet naar de dreigbrief gekeken, omdat ze niet wisten of Azeez daad werkelijk bij de ambassade werkte. Nu hebben we meer bewijs.’ Daarnaast regelt Vluchtelingen in de Knel een expert uit Irak, die het type dreigbrief van de milities kan verklaren in relatie tot de situatie in Irak. Het geldt als ondersteunend bewijsmateriaal om aan te tonen hoe gevaarlijk die brief is voor Azeez. De kosten daarvan betalen zij voor hem.

Kwetsbaar bestaan

De juridisch medewerkers van Vluchtelingen in de Knel bewijzen: uitgeprocedeerd betekent niet automatisch uitgeprocedeerd. De organisatie komt op voor de juridische, medische en sociale rechten van vluchtelingen. Sommige vluchtelingen blijven na afwijzing van hun asielaanvraag noodgedwongen in Nederland wonen. Ze zijn bang om in hun thuisland vervolgd of vermoord te worden en hopen op een tweede procedure.

Maar het lange wachten zorgt voor veel onzekerheid en verdriet. Ze hebben geen slaapplek, zijn ver weg van huis en familie, mogen geen werk zoeken en niet studeren. Hun leven staat stil en dat maakt ze kwetsbaar. De opgelopen trauma’s en de uitzichtloosheid van hun verblijf kunnen leiden tot allerlei psychische problemen. Daarom biedt Vluchtelingen in de Knel ook psychosociale begeleiding en opvang-plekken aan.

Wapen tegen het wachten

Iedereen die aanklopt bij de organisatie, krijgt een training Toekomstoriëntatie, waarin ze leren wat hun basisrechten zijn. Zo heeft iedere ongedocumenteerde bijvoorbeeld het recht om een huisarts te bezoeken. De organisatie heeft een medisch loket en fungeert vaak als tussenpersoon bij een zorgvraag. ‘Ook praten we over hun mogelijkheden voor zelfontwikkeling in de tussentijd’, zegt sociaal begeleider Ihab Bakir. ‘We proberen iedereen in beweging te houden, als wapen tegen het lange wachten. Voor sommigen regelen we een cursus of andere activiteit. Bij een aantal hogescholen en universiteiten in de omgeving hebben we een paar studieplekken voor ongedocumenteerden toegewezen gekregen. Dat is heel fijn.’