Wonen is een mensenrecht

Wonen als recht betekent dat iedereen, ongeacht zijn of haar situatie, een behoorlijke woonplek moet hebben. Een dak, een eigen veilige plek, een thuis. Ook als je je niet goed gedraagt. Ook als je de huur even niet kan betalen. Het recht op wonen biedt basale bescherming. Een woning is een basisbehoefte, het biedt menselijke waardigheid.

Waar gaat het mis?

Wonen als mensenrecht is in Nederland nog verre van de norm. De grootste schending daarvan zien we in het feit dat er 40.000 dakloze mensen in ons land zijn. Een aantal voorbeelden laat zien waar het mis gaat:

• Nederland is al verschillende malen op de vingers getikt. Recent nog, op 19 april 2021 stelden rapporteurs van de Verenigde Naties dat het woonbeleid in Rotterdam het recht op adequate huisvesting ondermijnt.
• Mensen zonder geldige verblijfsvergunning en Europese arbeidsmigranten, zogenoemde ‘niet-rechthebbenden’, kunnen geen aanspraak maken op degelijke huisvesting. Toen iedereen tijdens de coronacrisis thuis moest blijven, werd voor deze mensen wel opvang geregeld. Maar op 1 juni 2021 hield deze extra noodopvang op te bestaan. Daarmee zijn veel niet-rechthebbenden weer op straat terecht gekomen. Onder andere het Rode Kruis, Valente en Dokters van de Wereld uiten hun grote zorgen.
• In de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is opgenomen dat je alleen aanspraak kan maken op maatschappelijke opvang wanneer je zogenaamd ‘niet zelfredzaam’ bent. Als je ‘alleen’ geen huis hebt, maar verder wel voor jezelf kan zorgen, word je dus niet geholpen. Hoe dat werkt, wordt goed uitgelegd in dit item van Radar:

Het goede voorbeeld

Een meer afdwingbaar recht zou mensen zonder thuis of die hun huis dreigen te verliezen meer macht geven. Voorbeelden die het mensenrecht als uitgangspunt nemen laten dit al zien:

1. Housing First draait het om

Bij opvang voor dakloze mensen is een eigen woning doorgaans het eindpunt. De organisatie Housing First draait dit om en start met een eigen woonplek. Een eigen voordeur waar je zelf de baas bent, net zoals bij iedereen. De bewoner heeft recht op privacy en heeft wettelijke beschermde verblijfszekerheid: bij goed huurderschap kan je nooit uit huis gezet worden. Eerst een huis en dan pas de volgende stappen zetten naar bijvoorbeeld zorg of begeleiding, is beter voor de bewoner én goedkoper voor de maatschappij. Daarom groeit de aanpak zowel nationaal als internationaal.

2. Huisuitzettingen verbieden

Wanneer huisvesting als mensenrecht het uitgangspunt is, kan je niet iemand dakloos maken die bijvoorbeeld even de huur niet kan betalen. Steeds meer mensen zien in dat huisuitzettingen bovendien een averechts effect hebben. Sinds de coronacrisis hebben het Rijk, verhuurders en brancheverenigingen afspraken gemaakt om huisuitzettingen alleen door te voeren als het écht niet anders kan. Een goede stap voorwaarts.

3. Internationale voorbeelden

Canada, Schotland en recent ook Berlijn nemen het recht op huisvesting als uitgangspunt. Met als gevolg dat het uitbannen van dakloosheid en marginale huisvesting tot speerpunt zijn benoemd. In plaats van versplinterend beleid wordt integraal ingezet op onder andere housing first, het aanpakken van beleggers en op meer betaalbare huurwoningen.