Wonen als recht betekent dat iedereen, ongeacht zijn of haar situatie, een behoorlijke woonplek moet hebben. Een dak, een eigen veilige plek, een thuis. Ook als je je niet goed gedraagt. Ook als je de huur even niet kan betalen. Het recht op wonen biedt basale bescherming. Een woning is een basisbehoefte, het biedt menselijke waardigheid.
Wonen is een mensenrecht
Wonen als mensenrecht. Een mooie kreet en het klinkt logisch. Maar wat betekent het nu precies als je wonen als mensenrecht beschouwt? Voorbeelden laten zien dat het leidt tot andere en meer structurele oplossingen.
Een lege huls
Huisvesting als recht is vastgelegd in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Ook in de Nederlandse Grondwet staat dat de overheid de volksgezondheid in Nederland moet bevorderen en moet zorgen voor voldoende goede woningen. Maar dit recht is helaas niet afdwingbaar. In de praktijk betekent het dat mensen zonder huis afhankelijk zijn van de gunst voor hulp. Het mensenrecht op huisvesting wordt daarmee een lege huls.
Waar gaat het mis?
Wonen als mensenrecht is in Nederland nog verre van de norm. De grootste schending daarvan zien we in het feit dat er 40.000 dakloze mensen in ons land zijn. Een aantal voorbeelden laat zien waar het mis gaat:
- Nederland is al verschillende malen op de vingers getikt. Recent nog, op 19 april 2021 stelden rapporteurs van de Verenigde Naties dat het woonbeleid in Rotterdam het recht op adequate huisvesting ondermijnt.
- Mensen zonder geldige verblijfsvergunning en Europese arbeidsmigranten, zogenoemde ‘niet-rechthebbenden’, kunnen geen aanspraak maken op degelijke huisvesting. Toen iedereen tijdens de coronacrisis thuis moest blijven, werd voor deze mensen wel opvang geregeld. Maar op 1 juni 2021 hield deze extra noodopvang op te bestaan. Daarmee zijn veel niet-rechthebbenden weer op straat terecht gekomen. Onder andere het Rode Kruis, Valente en Dokters van de Wereld uiten hun grote zorgen.
- In de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is opgenomen dat je alleen aanspraak kan maken op maatschappelijke opvang wanneer je zogenaamd ‘niet zelfredzaam’ bent. Als je ‘alleen’ geen huis hebt, maar verder wel voor jezelf kan zorgen, word je dus niet geholpen. Hoe dat werkt, wordt goed uitgelegd in dit item van Radar:
Het goede voorbeeld
Een meer afdwingbaar recht zou mensen zonder thuis of die hun huis dreigen te verliezen meer macht geven. Voorbeelden die het mensenrecht als uitgangspunt nemen laten dit al zien:
1. Housing First draait het om
Bij opvang voor dakloze mensen is een eigen woning doorgaans het eindpunt. De organisatie Housing First draait dit om en start met een eigen woonplek. Een eigen voordeur waar je zelf de baas bent, net zoals bij iedereen. De bewoner heeft recht op privacy en heeft wettelijke beschermde verblijfszekerheid: bij goed huurderschap kan je nooit uit huis gezet worden. Eerst een huis en dan pas de volgende stappen zetten naar bijvoorbeeld zorg of begeleiding, is beter voor de bewoner én goedkoper voor de maatschappij. Daarom groeit de aanpak zowel nationaal als internationaal.
2. Huisuitzettingen verbieden
Wanneer huisvesting als mensenrecht het uitgangspunt is, kan je niet iemand dakloos maken die bijvoorbeeld even de huur niet kan betalen. Steeds meer mensen zien in dat huisuitzettingen bovendien een averechts effect hebben. Sinds de coronacrisis hebben het Rijk, verhuurders en brancheverenigingen afspraken gemaakt om huisuitzettingen alleen door te voeren als het écht niet anders kan. Een goede stap voorwaarts.
3. Internationale voorbeelden
Canada, Schotland en recent ook Berlijn nemen het recht op huisvesting als uitgangspunt. Met als gevolg dat het uitbannen van dakloosheid en marginale huisvesting tot speerpunt zijn benoemd. In plaats van versplinterend beleid wordt integraal ingezet op onder andere housing first, het aanpakken van beleggers en op meer betaalbare huurwoningen.
Een thuis voor iedereen
Er zijn heel veel maatschappelijke organisaties, hulpverleners, ambtenaren en bestuurders die wel thuisgeven. Die klaar staan voor dak- en thuisloze mensen. Door hen en door de grote weerbaarheid van mensen zelf, wordt veel leed voorkomen. Maar het is nu te afhankelijk van de gunst van deze mensen. Een thuis voor iedereen, omdat wonen een mensenrecht is. Het klinkt zo logisch, de intentie is er, dus laten we er nu naar handelen. Laten we het mensenrecht op wonen écht als uitgangspunt nemen. Geen woorden maar daden. Laten we samen thuisgeven.
Ook jij kunt thuisgeven
Wil jij ook helpen met structurele oplossingen om mensen een thuis te geven? Doneer dan aan onze projecten.