Uit het hele land komen noodkreten over mensen die nu niet of nauwelijks meer te eten hebben. Reserves die normaal nog voor handen waren raken op, informele hulp die voorheen geboden werd, viel stil. Ongedocumenteerden die altijd voor zichzelf kunnen zorgen, raken banen kwijt en zien geen mogelijkheid om in hun basale levensbehoeften te voorzien.
Corona legt structurele armoede genadeloos bloot
Sinds het uitbreken van de coronacrisis zien we om ons heen dat een grote groep mensen nog dieper in de problemen raakt dan ze al zaten: mensen die al in de marge van de samenleving leven en overal tussen wal en schip vallen. Bijvoorbeeld mensen in armoede, dak- en thuislozen en mensen zonder papieren.
Nieuwe initiatieven
Gelukkig zijn sinds het begin van deze crisis in het hele land particuliere initiatieven opgestart om mensen van voedsel te voorzien. In de maanden die volgden zijn twee dingen heel duidelijk geworden: de groep mensen die in armoede leeft en afhankelijk is van noodhulp groeit door de gevolgen van de crisis én er is een hele groep mensen in armoede die nooit bereikt werd door enige vorm van hulpverlening. Door het opstarten van vele vormen van kleinschalige (buurt)hulp kwamen mensen in beeld die tot dan toe onzichtbaar bleven in de hulpverlening. Kortom: de coronacrisis heeft de grootte van het probleem van structurele armoede genadeloos blootgelegd.
Fondsen hebben de handen ineen geslagen
Daags na de toespraak van premier Rutte half maart heeft een aantal fondsen de handen ineengeslagen en samen naar oplossingen gezocht. In eerste instantie door het oprichten van het platform Kleine Coronahulp o.l.v. de Haella Stichting. Een platform waar 23 (vermogens)fondsen aan meedoen, waaronder Fonds 1818 en de Fundatie Santheuvel Sobbe. Inmiddels zijn hieruit al bijna 200 initiatieven gefinancierd. Kansfonds heeft op eigen kracht inmiddels ook al ruim 100 initiatieven gesteund en is in gesprek gegaan met andere fondsen om tot gezamenlijke oplossingen te komen. Stichting RCOAK is half maart ook gelijk van start gegaan met noodhulp in Amsterdam.
Er is dringend behoefte aan structurele oplossingen.
Onderzoek onder maatschappelijke initiatieven naar voedselnood in Nederland
Nu de crisis langer aanhoudt, is het hoogstnoodzakelijk te zoeken naar oplossingen op de langere termijn. Om de reikwijdte van de voedselnood beter in kaart te brengen, hebben bovengenoemde fondsen in samenwerking met SUNN, het Rode Kruis en Voedselbanken Nederland een onderzoek gedaan.
Op dit moment zijn er twee groepen die het hardst geraakt worden:
- De groep mensen die net buiten de criteria van de voedselbank vallen. Als het besteedbaar inkomen (na aftrek van vaste lasten) hoger ligt dan 45% van het benodigde minimum, kom je hiervoor niet in aanmerking. Als je dus de helft aan besteedbaar inkomen hebt, kom je niet in aanmerking.
- Mensen zonder papieren, met name de groep die altijd wel voor zichzelf kon zorgen door banen in schoonmaak, horeca, sierteelt, en die nu hun hele inkomen zien wegvallen, geen recht op uitkering hebben en ook niet mogen aankloppen bij de voedselbank.
Doel van het onderzoek is om duidelijk te krijgen hoe groot deze groepen zijn, welke groepen er nog ontbreken en hoe de hulpinitiatieven de noden na 1 september 2020 inschatten. Aan het onderzoek namen 110 initiatieven uit het hele land deel.
Belangrijkste conclusies:
- 42% van de mensen die bereikt werden met voedselhulp vallen net buiten de criteria van de voedselbank;
- 21% van de mensen die bereikt werden zijn ongedocumenteerd (met name arbeidsmigranten die normaal nooit een beroep doen op voorzieningen). In Amsterdam ligt dit percentage veel hoger, op 67%.
Rol voor de overheid
Van de 110 organisaties die de enquête hebben ingevuld, geeft de helft aan dat de voedselhulp nog meer dan 9 maanden nodig is en dat een groot deel van hen de fondsen zien als belangrijkste bron van financiering. Daarbij wordt wel opgemerkt dat na de kortdurende fase van noodhulp, er nu dringend behoefte is aan structurele oplossingen. Hierbij wordt duidelijk een rol gezien voor de overheid, zowel landelijk als lokaal.
Voor de fondsen is het duidelijk dat er actie nodig is op:
- De structurele problematiek van mensen die net buiten de voedselbank vallen en die zicht op inkomen en andere inkomsten hebben zien wegvallen door de crisis;
- Ongedocumenteerden, met name de arbeidsmigranten die tot nu toe buiten beeld waren omdat ze zichzelf konden redden.
Tegelijkertijd willen de fondsen ervoor waken dat er nieuwe afhankelijkheden worden gecreëerd. Daarom wordt er nauw samengewerkt met Voedselbanken Nederland en het Rode Kruis en wordt samenwerking met gemeenten en andere organisaties op lokaal niveau gestimuleerd. Een aantal fondsen heeft nog steeds financiering openstaan voor coronaprojecten. Er vindt coördinatie en afstemming plaats om zo goed mogelijk initiatieven te kunnen beoordelen en ondersteunen.
Wij maken ons grote zorgen om de groep mensen die verder in armoede zakt. De uitkomsten van de enquête zullen we daarom breed onder de aandacht brengen bij gemeenten, het ministerie van SZW en andere stakeholders.
