ETHOS telling dak- en thuisloosheid in regio Noordoost-Brabant

Wat is het probleem?

De afgelopen decennia is de groep dak- en thuisloze mensen veranderd. Nieuwe groepen zijn bijvoorbeeld jongeren, vrouwen, arbeidsmigranten of economisch dakloze mensen. Deze groepen worden in de huidige monitoring niet of onvoldoende meegeteld. Experts, opvangorganisaties en beleidsmakers geven aan dat de schattingen van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek), die nu leidend zijn, slechts een deel van de werkelijke situatie weergeven. Dit is in de eerste plaats een probleem omdat dus niet duidelijk is wat de werkelijke omvang is van de groep dak- en thuisloze mensen. In de tweede plaats kent dak- en thuisloosheid vaak verschillende fases die elkaar snel kunnen opvolgen: verblijf bij vrienden, in een vakantiewoning, in de noodopvang en op straat wisselen elkaar af. Een beleid gericht op voorkomen en uitbannen van dakloosheid vraagt om een brede definitie en bijbehorende meting.

Onze methode: telonderzoek op basis van ETHOS

In deze pilot maken we gebruik van de ETHOS classificatie, die in Europa wordt gezien als de best onderbouwde en meest gezaghebbende manier om dakloosheid te meten. ETHOS staat voor ‘European Typology of Homelessness and Housing Exclusion’ en is in 2006 ontwikkeld. De benadering hanteert een definitie waarbij dakloosheid wordt gezien als een gebrek aan volwaardige huisvesting. Hierdoor wordt niet alleen feitelijke dakloosheid, maar ook een potentieel zeer grote groep mensen die geen veilig eigen (t)huis hebben in beeld gebracht.

In de telling zullen daarom verschillende groepen worden meegenomen, hierbij kun je denken aan:

• mensen die leven in de openbare ruimte;
• mensen in de noodopvang;
• mensen in een tijdelijke opvang voor dakloze mensen;
• mensen die uitstromen uit een instelling;
• mensen in niet-conventionele woonplekken (zoals auto, kraakpand, vakantiewoning);
• mensen die tijdelijk verblijven bij familie, vrienden of kennissen;
• mensen met dreigende huisuitzetting.

In Vlaanderen is bij de Katholieke Universiteit (KU) Leuven door Prof dr. Koen Hermans een wetenschappelijk onderbouwde en gevalideerde onderzoeksmethode ontwikkeld op basis van ETHOS-light. Deze methode gaat uit van een eendaagse telling in een gemeente of regio, een zogenoemde point-in-time-meting. Alle organisaties of mensen die in aanraking komen met dak- en thuisloze mensen vullen op de dag van de telling vragenlijsten in over mensen die vallen in de ETHOS categorieën. Naast gemeentelijke diensten en de maatschappelijke opvangorganisaties doen vooral ook inloophuizen, ervaringsdeskundigen en ziekenhuizen mee zodat ook minder zichtbare groepen geteld worden. In samenwerking met de Koning Boudewijnstichting (KBS) is de telling inmiddels in diverse steden en regio’s in België uitgevoerd.

Telling naar Nederland

Kansfonds en Hogeschool Utrecht halen, in samenwerking met het team van Koen Hermans, de telling naar Nederland. In de eerste pilot is het doel om in twee middelgrote gemeenten een ‘point-in-time’ telling uit te voeren. Hiermee wordt gedetailleerd het aantal en de profielen van (dreigend) dak- en thuisloze mensen in kaart gebracht. We volgen hierbij de aanpak zoals die in België is toegepast en werken samen met een valideringscommissie van experts en ervaringsdeskundigen.   

Lia van Doorn, lector Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening bij Hogeschool Utrecht begeleidt het onderzoek. Lia is gespecialiseerd in de hulp- en dienstverlening aan mensen in de marge van de samenleving en met name dakloze mensen. Jan de Vries werkt als onafhankelijk adviseur mee aan de telling. Jan heeft binnen zijn ervaring op het gebied van mensenrechten en collectieve belangenbehartiging specifieke expertise op het gebied van recht op huisvesting en dakloosheid. 

Kansfonds en Hogeschool Utrecht hebben de ambitie om met een tweede telling op te schalen en uit te breiden naar andere steden. Hiervoor zijn we op zoek naar gemeenten met een ambitie om dakloosheid flink te verminderen en die voorloper willen zijn op het gebied van monitoring. De telling heeft als direct resultaat adequate beleidsinformatie voor het terugdringen van dak- en thuisloosheid. Van deelnemende gemeenten wordt een inzet van een lokale coördinator voor een periode van 10 maanden gevraagd (0,5 FTE). Alle overige kosten voor het onderzoek worden gedragen door Kansfonds en Hogeschool Utrecht. Gemeenten die interesse hebben kunnen contact opnemen met Kansfonds.

De tweede telronde start in september 2023, aanmelden kan tot 1 juni 2023.

Contact

Gemeentes (en anderen) die meer willen weten over de telling dak- en thuisloosheid kunnen voor informatie terecht bij programmaleider Willem van Sermondt. Heb je een specifieke vraag? We hebben een aantal veelgestelde vragen over de telling op een rij gezet.

Extra financiering gezocht

Voor het ETHOS-onderzoek zijn we op zoek naar co-financiers. Hoe meer partners deelnemen, hoe meer gemeenten we bij de telling kunnen betrekken en hoe diepgaander inzicht we krijgen op het aantal dak- en thuisloze mensen. Vanuit Kansfonds financieren we nu de telling in de eerste twee gemeenten, de kosten per extra gemeente bedragen € 63.000. Met extra financiering voor dit onderzoek kan een nog bredere groep mensen in beeld worden gebracht. Op basis van de telling kan doeltreffend beleid worden geformuleerd om dakloosheid te voorkomen en uit te bannen. Wil je partner worden en bijdragen aan het ETHOS-onderzoek? Neem dan contact op met Mariëlle Heemskerk.