Verborgen levens in het licht

Bijdrage Kansfonds
€ 49.500
Projectpartner
Stichting Formaat
Locatie en jaar
Rotterdam 2024-2025

Licht uit, spot aan. Met het theatercollectief Shadows United geeft theaterpedagoog Luc Opdebeeck verhalen van Rotterdammers zonder verblijfspapieren een podium. Terwijl ze zelf in de schaduw blijven.

De oefenruimte van Stichting Formaat is aardedonker. Muzikale klanken schallen uit de speakers. Achter een groot doek schijnt felgekleurd licht. Silhouetten bewegen er langzaam achterlangs. Iemand maakt een foto, en verdwijnt weer in de schaduw. Luc doet het licht aan: de schaduwen zijn verdwenen en de deelnemers komen achter het doek vandaan. Samen met traumadeskundige Anita van Ast is Luc de drijvende kracht achter Shadows United, een project met Rotterdammers zonder verblijfspapieren. ‘Deze mensen leven in de schaduwen van de stad. Ze willen niet opvallen, maar tegelijk willen ze zich ook uiten en laten zien. Met schaduwtheater zetten we hun verhalen in het licht.’

Theater als instrument

Theater was niets voor hem, dacht Luc dertig jaar geleden. Les Miserables, het enige theaterstuk dat hij ooit zag, vond hij vreselijk. Nu is theater zijn lust en zijn leven. ‘Als sociaal werker woonde ik een jongerenvoorstelling bij over racisme. Na afloop bevroegen de makers het publiek: ‘Wat zou je doen als je in de schoenen stond van de hoofdrolspelers?’ Jongeren gingen reflecteren op hun gedrag, dachten na over hoe het anders kon en speelden dat uit op het podium. Zo ontdekte ik theater als instrument om onrecht aan de kaak te stellen, over jezelf te leren en gebeurtenissen te verwerken.’

Man op de rug gezien kijkt naar groot scherm in de verte

Onmacht en verdriet

Met Shadows United geeft Luc mensen zonder verblijfspapieren ruimte voor expressie. Een vrijheid die ze niet vaak ervaren, en die helend is. Ze maken schaduwen met hun lichamen, en met alledaagse voorwerpen. ‘Alles ontstaat in het moment. Door de felle kleuren en muziek komen ze even los van de harde werkelijkheid: de onmacht als ze hun medicijnen niet meekrijgen omdat ze geen bankpas hebben. Het verdriet als een familielid in een ander land overlijdt en ze daar niet naartoe kunnen. We fotograferen de beelden en praten over wat het proces met ze doet. Om ook een dialoog met publiek op gang te brengen, maken we bijvoorbeeld foto-exposities, of doen we mee aan een kleinschalig theaterfestival.’

‘Sommige mensen uit de groep leven al twintig jaar in Nederland’, vertelt Luc. ‘Maar ze worden niet gezien of gehoord. Dat is loodzwaar. Met schaduwtheater kunnen ze zich toch uiten. En via hun kunst confronteren we Rotterdam met deze harde kant van de stad. Laatst zei iemand: “Jullie kunnen mijn stem versterken, want ik kan mezelf niet laten horen.” Daar maak ik me elke dag hard voor.’

Ik ontdekte theater als instrument om onrecht aan de kaak te stellen, over jezelf te leren en gebeurtenissen te verwerken.

Luc Opdebeeck