Dakloosheid is veelzijdig, dat moeten we laten zien

De week wordt georganiseerd door de jongeren van het Straat Consulaat in Den Haag, waarvan Gio en Femke er twee zijn. Zij zetten zich al langere tijd in als ervaringsdeskundige. Femke kiest hierbij soms de confronterende weg en gaat de discussie aan. “Ik ben zelfs in gesprek gegaan met een huisjesmelker. Ik had er weinig van verwacht maar na het gesprek keek hij toch anders naar dakloze mensen. Misschien gaat hij zelfs kamers beschikbaar stellen”. Gio gaat meer voor de zachte weg, door zijn verhaal te vertellen. Hij hoopt zo dat er meer compassie komt voor dakloze mensen. We spraken met Gio en Femke over het belang van beeldvorming en destigmatisering van dak- en thuisloze mensen.

Vooroordeel

Het dominante beeld van dakloosheid is nog steeds een dakloze oude witte man op een bankje, onverzorgd en met een biertje. Gio vindt dit beeld niet fair. “Niet iedereen is zo. Dakloosheid is vaak een heel proces tot je uiteindelijk misschien in een situatie komt op zo’n bankje”. Femke vult aan: “Het gebeurt wel, maar het beeld is eenzijdig. Terwijl dakloosheid juist veelzijdig is”.  

We raken in gesprek over waarom dat eenzijdige beeld een probleem is. Het pijnlijkste vinden Gio en Femke dat het beeld vooroordelen versterkt. Bijvoorbeeld het vooroordeel dat dakloosheid altijd samen gaat met persoonlijke problematiek, zoals een verslaving aan drank en drugs. “Hierdoor denken mensen dat wanneer iemand bedelt op straat dit geld wel op zal gaan aan bier. Het beeld is bovendien niet menselijk, en dat doet pijn. Want ook die man op dat bankje heeft een verhaal”, legt Femke uit.

Veelzijdig

Daarnaast is het beeld dus eenzijdig, terwijl dak- en thuisloosheid in werkelijkheid veelzijdig is. De meeste dakloze mensen slapen niet op straat. Zij verblijven bijvoorbeeld op wisselende plekken bij bekenden of verblijven in de nacht- of 24-uursopvang. Ook de mensen zelf zijn veelzijdig. Dakloze mensen die niet goed in beeld zijn, zijn bijvoorbeeld jongeren en vrouwen. Femke vertelt dat mensen vaak niet geloven dat je kan studeren en dakloos bent tegelijkertijd. Ze ontmoette ook een dakloze man die werk had bij de gemeente. Volgens Gio en Femke is een belangrijke groep waar nog te weinig aandacht voor is de LHBTI-gemeenschap. Relatief gezien is deze groep vaker dakloos, bijvoorbeeld wanneer zij door familie niet geaccepteerd worden. Een eerlijkere beeldvorming kan er ook aan bijdragen dat de ondersteuning voor hen meer inclusief wordt.

Daar komt bij dat het beeld van de man op het bankje dat vaak in het nieuws gebruikt wordt vaak zelfs niet klopt. Zo staat er op een foto die je vaak ziet heel veel spullen afgebeeld. Femke: “Dat is niet realistisch, als je op straat leeft zorg je er wel voor dat je alles in één tas stopt. Bijvoorbeeld in een rolkoffertje, dat is praktisch. Je wil er niet uitzien als een dakloze, dus je bent netjes. Je lijkt overdag eerder op een toerist.” Gio vertelt dat ze bij het Straat Consulaat daarom ook nieuwe beelden op straat hebben gemaakt. Bijvoorbeeld van iemand die overdag met een backpack op straat is en iemand die een tentje opzet. “Dat is hoe het er werkelijk aan toe gaat.”

Hoe het anders kan

Dat de beeldvorming eerlijker moet, daar zijn we het wel over eens. Er zijn ook steeds meer alternatieve beelden beschikbaar, zoals die van Straat Consulaat of het Beelddepot. Vanuit het Jongerenpanel ‘De 3e Kamer’ werkte Femke mee aan een stijlgids. “De gids is voor iedereen die items maakt over dak- en thuisloosheid. Zo helpen we media en andere publieke personen met tips en tricks over representatieve beeldvorming en taalgebruik”. Maar dat is ook niet altijd makkelijk. Zo vindt Femke het bijvoorbeeld belangrijk dat zichtbaar wordt dat ook mensen uit Marokko, Turkije of Oost-Europa dakloos kunnen zijn. Ze vertelt over een Marokkaanse dame die het huis uit werd gezet omdat ze lesbisch was. “Maar als we haar beeld gebruiken maakt dat de beeldvorming misschien nog negatiever. Want die mensen hebben soms ook met racistische vooroordelen te maken. Extra pijnlijk dus”.

Ook in het jongerenpanel is er nog steeds een debat over het beste taalgebruik. “Je kan niet altijd zeggen ‘zo moet je over dakloosheid schrijven’. Maar wat je als schrijver wel altijd kan doen, is je inleven in de ander. Besef dat het om mensen gaat en dat het pijn doet als je alleen maar het negatieve beschrijft. Check daarom na het schrijven je taalgebruik met een ervaringsdeskundige of belangenbehartiger.”

Op zoek naar passend beeldmateriaal?

Kansfonds stelt graag een set realistische foto’s van het leven van dak- en thuisloze mensen beschikbaar. Vrij te gebruiken door iedereen die een verhaal post of publiceert over dit thema. Je vindt deze foto’s via onze perspagina. Ook op de websites van het Straat Consulaat en het Beelddepot kun je passende beelden vinden.