Een kwestie van het hart

Jan groeide op in armoede. De instortende textielindustrie van Enschede kostte zijn beide ouders hun werk. Zelf vond hij een baantje bij Polaroid. ‘Ik begon onderaan de ladder, maar schopte het uiteindelijk tot Europees IT-manager.’ In zijn jonge jaren ontwikkelde hij ook zijn spirituele kant, waarna hij zijn carrière combineerde met domineeswerk. Hij was 52 toen hij stopte bij Polaroid, met meer dan genoeg schaapjes op het droge. Wat werd zijn volgende stap? Een bevriende dominee zette hem voor het blok. ‘Of je gaat gewoon zo door en boekt elk jaar een vakantie naar de Malediven. Of je leert alles weg te geven wat je hebt.’

Kiezen om te delen

Het kostte Jan en zijn vrouw een jaar om de keuze te maken. Sindsdien draait hun leven om delen, en stelt Jan zijn talenten in dienst van de medemens. Als dominee staat hij op de kansel in de Harmony Gemeente in Enschede. En hij is medeoprichter en voorman van het Diaconaal Platform Enschede. Een organisatie die mensen in kwetsbare situaties helpt bij hun schulden, het invullen van lastige formulieren, en om de steun te krijgen waarop ze recht hebben volgens de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

Ten einde raad

Via de schuldhulp van het Platform maakt Jan kennis met de 52-jarige Els (niet haar echte naam, red.). Door spasmen van haar lichaam is ze vaak niet in staat om te praten. ‘Els woont alleen en geïsoleerd in een verzorgingsflat’, vertelt Jan. ‘Voor sociaal contact is ze afhankelijk van de Wmo, die haar recht geeft op begeleiding. Plotseling kort de gemeente deze hulp met veertig procent. Els is ten einde raad als ik haar bezoek. Ze heeft geen idee hoe ze zich tegen deze ingrijpende beslissing moet verweren, en kruipt van de stress nog verder in haar schulp. Bij de gemeente stuit ik tegen een muur van onbegrip. Mevrouw moet maar een advocaat inschakelen. Die handschoen pak ik voor haar op. En even plotseling als de begeleiding haar werd ontnomen, wordt Els zes maanden later volledig in het gelijk gesteld.’

Samen besloten we er iets aan te doen. Hij als deskundige van de Wmo, ik als oud-topmanager, dat was een mooie combinatie. Zo begonnen we het Diaconaal Platform Enschede en vergaarden we de steun van kerken uit de omgeving. Inmiddels zijn dit er 27.’

Onderzoek met resultaat

Vanuit het platform ging Jan om de tafel met gemeente Enschede. ‘Daar komt een zieltjeswinner aan, dachten ze. Maar ik wist al na een paar vragen precies hoe het zat. We zorgden dat er onafhankelijk onderzoek kwam naar hoe de gemeente die wetten in de praktijk bracht, en de uitslag was glashelder. Met hun strenge beleid zochten ze de grenzen van de wet op en gingen daar soms overheen.’ De uitkomst van het onderzoek was een tik op de vingers en heeft gevolgen. ‘Er is een Commissie Menselijke Maat gekomen die toeziet op de uitvoering van de gemeente. Een nieuwe wethouder zorgt voor een nieuw perspectief op de uitvoering van de Participatiewet. Dit maakt een verschil van dag en nacht. Mensen in de bijstand worden weer als mens behandeld.’

Goed voorbeeld doet goed volgen

De manier waarop de overheid omgaat met burgers in kwetsbare situaties staat niet op zichzelf, vindt Jan. De toeslagenaffaire, gedupeerden van de gaswinning in Groningen: je ziet het overal terug. Het ontbreekt aan menselijke maat. En aan inzicht in de tijd waarin we leven. Je kunt niet enerzijds het individualisme aansporen, en anderzijds van mensen vragen om voor elkaar te gaan zorgen. Wat we nodig hebben, zijn leiders die het goede voorbeeld geven. Practice what you preach! Dat is voor mij een uitgangspunt van goed samenleven, zeker voor de mensen die beslissen over anderen.’

Formulier als blokkade

Menselijke maat gaat ook over eenvoud, vindt Jan. En over toegankelijkheid. Jaarlijks helpt het Diaconaal Platform duizenden mensen met digitale belastingaangiftes en toeslagaanvragen. ‘Eén op de vijf Nederlanders heeft moeite met lezen, schrijven, rekenen of digitale communicatie. Alleen in Enschede zijn dat er al ongeveer 32.000. Digitale formulieren invullen is voor hen ongelofelijk lastig. Maar ook als je wél thuis bent in het digitale domein, ben je zo een paar uur zoet met een aanvraag voor de bijstand of het UWV. Dit zijn barrières die de toegang tot sociale ondersteuning in de weg staan.’

De kracht van nabijheid

‘Weet je, armoede is niet iets waar de arme zich voor hoeft te schamen. Degene die het in stand houdt, díé moet zich schamen. Armoede is niet nodig. Het is een kwestie van het hart, niet van het hoofd. Daar moet iets veranderen. De vreselijke toeslagenaffaire liet ons zien hoe het eraan toegaat bij de overheid en de belastingdienst. Ook wat er in Enschede gebeurde met de Wmo en Participatiewet, opende veel burgers en politici de ogen. Het bracht ze uiteindelijk dichter bij elkaar. Dat is precies wat we nodig hebben.’