1. Tellen in plaats van schatten
De cijfers van het CBS zijn een schatting (en geen telling) van dakloosheid op landelijk niveau. Dat geeft een indicatie maar is onvoldoende geschikt om passend beleid te maken. Daarvoor is inzicht in de groep dak- en thuisloze mensen en hun verschillende leefsituaties op lokaal niveau cruciaal. Hoeveel mensen verblijven in de openbare ruimte? Hoeveel vrouwen verblijven uit noodzaak op een camping? Hoeveel jongeren verblijven bij wisselende bekenden op de bank? Dit zijn vragen van gemeenten die zich aanmelden voor de ETHOS telling. Dat is het zicht op de werkelijke omvang en aard van dakloosheid dat nog ontbreekt. Op 5 oktober presenteren Kansfonds en Hogeschool Utrecht de resultaten van de eerste ETHOS telling in regio Noordoost-Brabant met ’s-Hertogenbosch en Oss als centrumgemeenten. In 2024 doen 55 gemeenten in zes regio’s mee aan de ETHOS telling.
2. Cijfers ontbreken
Een aantal groepen dakloze mensen komen niet voor in de CBS cijfers. Kinderen onder de 18 jaar en mensen ouder dan 65 jaar worden niet meegenomen. Ook mensen zonder verblijfspapieren zitten niet in de schatting van het CBS. Het CBS geeft aan dat haar methode hiervoor niet geschikt is.
3. Minder zichtbare groepen blijven buiten beeld
De methode van het CBS gaat uit van drie administratieve bronnen: mensen die ingeschreven staan bij de dag- en nachtopvang, mensen die een briefadres hebben én een uitkering, en mensen die bekend zijn bij reclasseringsorganisaties. We weten dat een aantal groepen veel minder vaak voorkomt in deze administraties. Bijvoorbeeld; jongeren, vrouwen, arbeidsmigranten of mensen die als zelfredzaam worden beschouwd. Zij verblijven veel vaker in hun eigen netwerk of op plekken die niet geschikt zijn voor bewoning, zoals een auto, camping of tuinhuis. Of zij hebben bijvoorbeeld wel een briefadres maar geen uitkering, omdat ze wel werk hebben. Naar onze mening doet de methode van bijschatting onvoldoende recht aan de diversiteit van dakloze mensen en hun leefsituaties.
4. Het CBS hanteert dezelfde definitie en methode als voorheen
Het CBS geeft aan zich aan te sluiten bij de ETHOS Light definitie van dakloosheid. Deze definitie die een grotere diversiteit aan leefsituaties meeneemt is in het Nationaal Actieplan Dakloosheid opgenomen als de leidende definitie van dakloosheid voor Nederland. In de nieuwe telling van Kansfonds en Hogeschool Utrecht wordt voor het eerst in Nederland deze definitie toegepast. Het CBS doet een poging te duiden hoe hun cijfers relateren tot ETHOS Light. Dat is in de praktijk ingewikkeld omdat de methode van het CBS vanuit een andere definitie van dakloosheid (feitelijke dakloosheid) is ontwikkeld. Een voorbeeld: mensen die uit noodzaak verblijven in een kraakwoning, camping of tuinhuis (ETHOS categorie 5) vallen niet onder de definitie van feitelijke dakloosheid. Toch wordt beargumenteerd dat deze mensen een theoretische kans maken om in de genoemde administraties voor te komen en dus onderdeel zijn van de schatting. Het is belangrijk te weten dat het CBS haar onderzoekspopulatie en methode nog niet heeft aangepast.
5. De werkelijke omvang is nog onbekend
Wij stellen dat in Nederland het werkelijke zicht op de aard en omvang van dak- en thuisloosheid ontbreekt. Voor dat inzicht is een telling volgens de ETHOS definitie nodig. Op basis van de eerste ETHOS telling kunnen wij nog geen landelijk cijfer geven. In 2024 doen 55 gemeenten in zes regio’s mee aan de ETHOS telling. Zo werken wij samen met het Rijk en gemeenten toe naar inzicht in de werkelijke aard en omvang van dak- en thuisloosheid in Nederland.
