Een einde aan dakloosheid

Geen dakloosheid meer in Nederland. Het klinkt als een droom, maar het kán. Stichting Housing First Nederland pleit voor de gelijknamige revolutionaire aanpak van dit maatschappelijke probleem. Geef dakloze mensen meteen een eigen huis, zodat er rust en ruimte komt voor duurzaam herstel. Succesverhalen uit de hele wereld tonen aan: deze methode werkt.

Een eigen huissleutel

Magisch. Zo omschrijft Frank Engelbertink (57) de dag waarop hij weer een eigen huissleutel in zijn hand kreeg. ‘Eindelijk kon ik weer zeggen dat ik naar húís ging. Dat gevoel was echt onbeschrijflijk.’ Ooit had hij een goede baan als manager bij verschillende grote transport-bedrijven. Maar een burn-out, alcoholverslaving, scheiding en schulden leidden in 2011 uiteindelijk tot een leven op straat. ‘Ik zwierf overal en nergens. Zat zelfs bij vrienden in Engeland. Elke dag moest ik opnieuw overleven, nooit had ik rust.’

Uiteindelijk vond Frank een plekje bij een woonwerk-gemeenschap van Emmaus. ‘Daar had ik het best goed. Maar op een avond was ik ineens helemaal klaar met mijn situatie. Ik wilde een plekje voor mezelf en mijn leven weer oppakken.’ Via-via kwam hij in contact met het Leger des Heils, dat Housing First aanbood. ‘In 2013 stapte ik mijn eigen huis binnen, klaar om weer iets op te bouwen. Nu, bijna tien jaar later, woon ik in een koophuis in Enschede, samen met mijn nieuwe vrouw, en werk ik als ervaringsdeskundige bij de Kortdurende Opvang van het Leger des Heils. Dankzij Housing First is de rest van mijn leven begonnen.’

Zoveel positieve resultaten

Franks verhaal staat niet op zichzelf. Overal ter wereld zijn de ervaringen met Housing First positief. De aanpak ontstond begin jaren ‘90 in New York en werd een enorm succes. Acht op de tien deelnemers woonden na twee jaar nog steeds zelfstandig. In de decennia die volgden, introduceerden tientallen andere landen Housing First. Waaronder Finland, waar dakloosheid inmiddels drastisch is verminderd. In Nederland wordt het concept toegepast sinds 2006. Er lopen nu bijna vijftig projecten in ruim negentig gemeenten. En ook hier liegen de cijfers niet: met ruim 80 procent is het slagingspercentage ontzettend hoog.

‘Daarom geloven we dat dit een duurzame oplossing is voor dakloosheid’, vertellen Anke Jansen en Melanie Schmit van stichting Housing First Nederland. Het geheim? Niet zo moeilijk: ‘Geef dak- en thuisloze mensen meteen een eigen woning. Onvoorwaardelijk. Zonder voortraject en voor onbepaalde tijd. Zelfs – en misschien wel júíst – aan de groep dakloze mensen met meervoudige problematiek, zoals verslaving en psychische problemen. Zij vallen vaker terug en belanden weer op straat. Met de vaste basis van Housing First gebeurt dit aanzienlijk minder. Het scheelt daardoor ook veel geld: elke euro die je investeert, levert 2,5 euro aan (im)materiële baten op. Reden genoeg dus om Housing First te kiezen als nieuwe systeemaanpak in heel Nederland.’

Dankzij Housing First is de rest van mijn leven begonnen.

Frank

Wat houdt ons tegen?

Dakloze mensen ‘gewoon’ een huis geven – het klinkt zo logisch. Maar waarom dóén we het dan nog niet? ‘Het woning tekort speelt natuurlijk mee’, zegt Melanie. ‘Dit staat eindelijk op de agenda van de landelijke politiek, maar het is nog onvoldoende duidelijk of en wanneer de plannen realiteit worden.’ Ook vraagt het om radicale veranderingen, waaronder de manier van opvang. ‘Mensen zonder thuis belanden nu eerst in de nachtopvang. Na een tijdje krijgen ze vaak tijdelijke nood opvang. Vervolgens kunnen ze ergens begeleid of beschermd wonen. En pas als ze genoeg hebben laten zien dat ze het aankunnen, krijgen ze een zelfstandige woning. Wij zeggen: begin met die eigen plek. Onderzoek toont aan dat dit veel effectiever is. Het biedt zoveel rust, waardoor er ruimte ontstaat voor duurzaam herstel.’ En dan zijn er nog die hardnekkige stigma’s die op dakloze mensen rusten. ‘Dat het hun eigen schuld is dat ze op straat belanden, bijvoorbeeld. Terwijl eigenlijk het systeem faalt. Die vooroordelen zijn helaas niet zomaar verdwenen. Het vraagt lef om die te doorbreken. Gelukkig werken we er met partners, zoals Kansfonds, hard aan om dit te bereiken.’

Opbouwen begint met vertrouwen

Deelnemers die via Housing First een eigen woning krijgen, hebben grotendeels dezelfde verplichtingen als andere huurders in Nederland. Ze moeten op tijd hun huur betalen – bijvoorbeeld uit een uitkering of salaris – en mogen geen overlast veroorzaken. Daarnaast krijgen ze begeleiding, die volledig is afgestemd op het tempo en de keuzes van de deelnemer. ‘We zijn er 24/7 voor iemand en zo lang als nodig is’, vertelt Anke. ‘Maar we verplichten de deelnemer tot niets. Afkicken, schulden aflossen, in therapie: het gebeurt alleen als iemand dat zelf wil. Hulp is hierdoor altijd maatwerk. Bovendien draait het volledig om vertrouwen. Deze vernieuwende kijk op hulpverlening geeft heel mooie resultaten. Het biedt deelnemers hoop. Eindelijk worden ze weer gezien als mens, niet als een probleemgeval.’

Thuiskomen na een terugval

Voor Maarten van de Ouweland (51) werkt deze manier van begeleiden ontzettend goed. Al zo lang hij zich kan herinneren is hij gevoelig voor verslaving. ‘Van benzine snuiven tot cocaïne: alles heb ik geprobeerd. Met alle problemen van dien. Ik was agressief, stal geld van mijn moeder, vernielde dingen. Ik heb zoveel klinieken, gevangenissen en opvanglocaties van binnen gezien. Zoveel therapieën geprobeerd. Maar niets hielp.’ Veertien jaar geleden kwam Maarten via de reclassering in contact met Housing First. Dat werd zijn redding. ‘Ik woon nu tien jaar in dit huis in Den Haag. In die tijd had ik twee keer een terugval. Vroeger zou ik daardoor weer op straat belanden. Nu niet, elke keer kon ik weer terug naar mijn eigen plek.’

Een eigen plek. Het geeft hem zoveel rust. En ook al gaat het met vallen en opstaan, eindelijk voelt het alsof hij zijn leven weer opbouwt. ‘Dit is ook te danken aan mijn begeleidsters, hoor. Die zijn echt goud waard. Ze veroordelen me niet, maar zeggen dat ze in me geloven. Ook tijdens mijn terugvallen. “Morgen weer een dag, Maarten”, zeggen ze dan. Juist dat vertrouwen motiveert me om iets van mijn toekomst te maken. Dankzij de therapie die ik nu volg, sta ik anders in het leven. Ik ben anderhalf jaar clean en heb mijn beroep als schilder weer opgepakt. Ik durf weer te dromen. Van een opleiding tot ervaringsdeskundige, bijvoorbeeld. Zo wil ik mensen met dezelfde problemen als ik helpen om hun leven weer op te bouwen.’