Het beste verkiezingsprogramma voor het uitbannen van dakloosheid

Maatschappelijke organisaties buitelen over elkaar heen met het waarderen van verkiezingsprogramma’s, stemwijzers en stemadviezen. De keuzes die in de landelijke politiek gemaakt worden, zijn uiteraard ‘cruciaal’ en ‘deze verkiezingen zijn belangrijker dan ooit’. Op het gebied van de aanpak van dakloosheid worden daar ook vraagtekens bij gezet. In dit verkiezingsblog zoek ik het uit.

Hangt de aanpak van dakloosheid af van politieke keuzes?

Eigenlijk stellen alle politieke partijen wel dat dakloosheid een probleem is. Ze zullen het in elk geval zelden ontkennen. Een gemeenteraadslid zei dit jaar bijvoorbeeld tegen mij: ‘je zult mijn partij wellicht niet als bondgenoot zien, maar ook ik wil gewoon dat we dit probleem oplossen.’ Op die manier bezien is dakloosheid een vraagstuk dat we als maatschappij gewoon hebben op te lossen. Veel van de zaken waar Kansfonds zich voor inzet, zijn in mijn ogen ook niet politiek omstreden:

Wil je dakloosheid in kaart brengen? Ga echt tellen.
Wil je armoede oplossen? Geef deze mensen dan geld.
Wil je dakloosheid oplossen? Zorg voor een huis.

In lijn met deze niet-politieke stroming zullen andere mensen erop wijzen dat de meeste politieke partijen ongeveer hetzelfde willen. Zij stellen dat nieuwe regeerakkoorden eerder nuanceverschillen zijn, het meeste beleid blijft hetzelfde. Bovendien zijn het vooral gemeenten die de meeste verantwoordelijkheid hebben in de aanpak van dakloosheid. En je kunt inderdaad met een optelsom van de verkiezingsprogramma’s een ambitieus plan maken gericht op het voorkomen en uitbannen van dakloosheid (zie kader).

Het verkiezingsprogramma voor het uitbannen van dakloosheid

Het aanpakken van dakloosheid is topprioriteit van woonbeleid (D66). Het probleem van dakloosheid moet volledig onder ogen gezien worden. Iedereen telt mee, ook mensen die nu eufemistisch als ‘zelfredzame dakloze’ worden gekwalificeerd. Ook is er een grote groep jongere daklozen (NSC). Wonen is een basisrecht (CDA), we bestrijden dakloosheid. Je hebt een huis nodig om je leven op te kunnen bouwen (VVD).

Dakloosheid zien we ook als een woon- in plaats van enkel een zorgvraagstuk (PvdA/GL). Hierbij kijken we naar het Finse voorbeeld van Housing First, waarbij privacy en een eigen woonplek voorop staan (D66). Hiervoor worden er direct genoeg gratis zelfstandige woningen voor alle dak- en thuisloze mensen gerealiseerd, met het doel om in 2030 nul dakloze mensen te hebben (Bij1). In de tussentijd zorgen we dat kwalitatieve en toegankelijke opvang en zorg gegarandeerd zijn, ook voor migranten (of zij nou EU-burgers, asielzoekers of ongedocumenteerden zijn) (PvdA/GL).

We voorkomen dakloosheid door te investeren in bestaanszekerheid, het creëren van voldoende betaalbare woningen en het voorkomen van huisuitzettingen (CU). We stoppen met het op straat zetten van mensen met een huurschuld en helpen hen met schuldsanering (SP).

We schaffen de kostendelersnorm in de participatiewet volledig af (Volt en vele andere partijen). Permanente bewoning van vakantiewoningen toestaan (PVV). Wij willen woning delen, het splitsen van woningen en het verhuren van kamers in bestaande woningen eenvoudiger en financieel aantrekkelijker maken (BBB en vele andere partijen).

Maak dakloosheid tot prioriteit

Toch ben ik van mening dat de verkiezingen ertoe doen. Mijn geknutselde verkiezingsprogramma klinkt geweldig, maar in werkelijkheid komen dakloze mensen er niet zo goed vanaf in alle verkiezingsprogramma’s. De Coalitie Dakloosheid Voorbij onderzocht dit met een speciale meetlat, ontwikkeld door mensenrechtenkenner Jan de Vries. Dakloosheid komt in de meeste programma’s aan bod, wordt steeds meer als woonprobleem gezien maar wordt zelden gezien als een urgent en extreem probleem. Jongerenpanel de derde kamer ziet dat dakloze jongeren amper genoemd worden in verkiezingsprogramma’s, terwijl vorig jaar het manifest van SamenThuis2030 met als eerste speerpunt ‘geef prioriteit aan jongerendakloosheid’ nog brede politieke steun ontving.

Meetlat voor goed dakloosheidbeleid Dakloze jongeren amper genoemd in verkiezingsprogramma’s

Politiek gaat om het maken van keuzes in schaarste. Schaarste in tijd, geld en ook steeds belangrijker: in beschikbaar personeel. Alle politieke partijen willen meer woningen realiseren, maar we weten hoe moeilijk die opgave is. Er worden bij partijen vooral andere meer of minder urgente groepen genoemd zoals: huizenbezitters, starters, inwoners van de eigen gemeente of studenten. Zolang dakloze mensen geen prioriteit krijgen, zullen de extra woningen gaan naar anderen. Thijs Honig van MO Den Bosch zei daarover eerder dit jaar treffend: ‘Het zal betekenen dat mijn kinderen die het prima hebben thuis, mogelijk langer thuis wonen. Maar ik geef prioriteit aan mensen zonder thuis.’ In de debat-term van het moment: het is én én. We moeten én zorgen voor veel meer breed toegankelijk betaalbare huisvesting én we moeten zorgen dat die extra woningen gaan naar (dreigend) dakloze mensen.

Welke politieke partij pakt het voortouw?

In het huidige demissionaire kabinet was het de ChristenUnie die zorgde voor extra aandacht voor dakloze mensen. Staatssecretaris Van Ooijen gaf, in samenwerking met minister De Jonge, de beweging van opvang naar preventie en wonen, de wind in de rug. Hij nam daarbij de term ‘paradigmashift’ van ons over: er is een verandering nodig in denken en doen.

De beste oplossingen zijn bekend, maar we staan nog maar aan het begin van deze beweging in denken en doen. Dakloze mensen kunnen daarbij niet zonder bredere politieke steun; parlementariërs en bewindslieden die hun thuis tot prioriteit maken. Daarom steunen we alle belangenbehartigers en mensen met ervaringskennis die schreeuwen: ‘maak een einde aan dakloosheid’.

Tekst door Willem van Sermondt

Foto: Het Straat Consulaat